Cinsel işlev bozuklukları (CIB), cinsel dürtü ve cinsel ilişki sırasında ortaya çıkan sorunları ifade eder. CIB tedavisinde yaşam biçimi düzenlenmesi önemli bir yer tutar. Yaşam biçimi düzenleme yöntemleri tüm yaş gruplarında etkilidir.
BESLENME VE BAĞIRSAK MİKROBİYOTANIN DÜZENLENMESİ:
Bağırsak florasının sağlıklı olması vücut sağlığının ve bağışıklığının genelinde önemli bir rol oynar. Bağırsak florasını bozan en önemli sebep beslenme şeklidir (1). Özellikle rafine gıdalar ve işlenmiş paketli gıda ürünleri kullanımı , tek tip beslenme alışkanlığı ( rafine undan, şekerden , etten zengin beslenme ) , mevsim dışı turfanda sebze-meyve tüketimi , alkol kullanımı bunların en önemlileridir (2). Sık kullanılan antibiyotik (3 ) ağrı kesiciler (4), , antidepressanlar , kortizonlu ve hormonlu ilaçlar bağırsak florasını bozar. Bağırsak florasının düzenlenmesi cinsel işlev bozukluklarında önerilecek gıda takviyelerinin de efektif emiliminin sağlanması açısından önemlidir. Kişiye özel hazırlanmış beslenme programları , probiyotik ve prebiyotik kullanımı bağırsak florasını destekler. Pek çok çalışma, bağırsak mikrobiyotasının stres, anksiyete, hormonal bozukluklar, obezite, diabetes mellitus ve tiroid hormonları bozuklukları yaratarak , erektil disfonksiyon için risk faktörler oluşturabilecek sağlık sorunları oluşturduğunu göstermiştir. (5) . Bağırsak mikrobiyota modifikasyonları, bağışıklık sisteminin aktivasyonu ve IL-17, IL-23, TNF-alfa ve IFN-gama gibi, bir enflamatuar durumun oluşmasına zemin hazırlayacak proinflamatuar sitokinlerin üretilmesine sebep olur. Bağırsak disbiyozu, hormon seviyelerinin ve metabolik profillerin değişmesi ile stres/anksiyete aracılı cinsel işlev bozukluğunun modülasyonuna ve hipertansiyon gibi damarsal hastalıkların oluşması ile de erektil disfonksiyonun başlamasına neden olabilir (6).
Beslenme bozuklukları nedeni ile toplumda en sık karşılaşılan hastalık diyabettir. Tip-2 diyabetin kadınlardaki cinsel fonksiyon bozukluklarını araştıran bir çalışmada bu oranının %53.4 olduğu tespit edilmiştir (7). Diyabetin Cinsel işlev bozukluğu yaratmasının altında pek çok faktör vardır .Genitoüriner otonomik nöropati CIB ‘na neden olur. Diyabetik nöropatinin patolojisi, oksidatif stres, glikasyon son ürünleri protein kinaz C aktivasyonunu içerir; hepsi mikrovasküler hastalığa ve sinir disfonksiyonuna katkıda bulunur (8). Ayrıca diyabetik nöropati, vajinal duvarda değişiklik, pelvik taban disfonksiyonları, kas tonusunda zayıflama sonucu olarak, orgazmın azalması, cinsel ilişkide ağrı gibi seksüel cevabı olumsuz yönde etkileyebilir (9). Hiperglisemi ise, müköz membranlarda hidrasyonun azalmasına, artmış ürogenital enfeksiyon insidansı nedeniyle azalmış vajinal kayganlık, ağrılı cinsel ilişkiyanma, kaşıntı, sıkışma hissi, vajinal kuruluk veya akıntıyla sonuçlanabilmektedir ve bunun sonucu pelvik bölgede ağrı ve huzursuzluk hissi oluşmaktadır(10). Ayrıca yapılan çalışmalarda diyabetin yarattığı vasküler hasar sonucunda, bölgesel kan akımındaki değişikliklere bağlı olarak klitoral uyarılmada ve vajinal kayganlıkta azalmaya neden olur (11) . Tüm bu sebeplerle diyabetin regülasyonu CIB tedavisinde çok değerlidir.
Beslenme bozukluklarının yarattığı bir diğer etki ise obezitedir. Genç kadınlarda aşırı kilo, obezite ve cinsel işlev alanları arasındaki ilişkinin incelendiği çalışma sonuçları obez hastalarda cinsel işlev bozukluğu olduğunu kanıtlamıştır (12 ).Yine Aşırı kilo, obezite ve metabolik sendromun, artmış erektil disfonksiyon riski ile ilişkili olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur (13).
SU TÜKETİMİ :
Vücut su dengesinin düzenli olarak korunması , üriner sistemi düzgün çalıştırır ve cinsel işlev bozukluklarının nedeni olabilecek idrar yolu enfeksiyonlarını önleyecektir. Düzenli ve yeterli miktarda su içmek, vücuttaki toksinlerin atılımını sağlar ve genel sağlık durumunu iyileştirir. Günlük alınması gereken miktar kiloya göre değişir. Uygun görülen günlük su miktarı 30-40 ml / kg dır. Suyun miktarı kadar kalitesi de önemlidir. Suyun mineralden zengin, moleküler yapısının korunmuş olması gerekir. Suyun bekletildiği kapların cam olması önerilir.
GÜNLÜK EGZERSİZLER:
Egzersiz, vücut sağlığınızı ve iyiliğinizin korumanıza en büyük desteklerden biridir. Endojen stresi azaltır ve uyku kalitenizi artırır. Orta şiddetle egzersizler kandaki bağışıklık sistemi destekleyicilerinden lactoferrin seyiyelerini arttırarak bağışıklık sistemini destekler (18). Cinsel İşlev Bozukluklarında egzersiz denilince ilk akla gelen pelvik taban egzersizleridir. Pelvik taban egzersizlerinin cinsel işlev bozukluklarında etkisi kesindir ama yapılan çalışmalar, lokal pelvik taban egzersizlerinin yanında , düzenli fiziksel egzersiz, nefes, yoga, meditasyon programlarının da cinsel isteği ve cinsel doyumu arttırdığını göstermiştir. Egzersiz vücudun oksijenlenmesine ve nitrik oksit üretimine belirgin katkıda bulunur. 2019 yılında yapılan bir çalışmada cinsel aktiviteyi geliştirmek için yaşlı erişkinlerde fiziksel aktivitenin teşvik edilmesinin faydalı olacağı sonucuna varılmıştır (19 ). . Özellikle kalp damar sağlığına iyi gelen egzersizler CİB’na en iyi destek tedavidir.
NEFES EGZERSİZLERİ
Akciğerlerimiz, en önemli detoksifikasyon organlarımızdandır. Dolayısı ile toksik maddelerin atılmasını sağlayan lenf sistemimizin aktif çalışmasını sağlar. : Nefes egzersizleri, solunum teknikleri olarak da bilinir ve genellikle stres, anksiyete, depresyon ve solunum problemlerinin tedavisinde kullanılır. Toksinlerin atılımının desteklenmesi ve stresle mücadelede önemli destek tedavilerdendir.
Kahkaha atmak, sevdiğiniz kişilerle yapılan sosyal aktiviteler, yüksek sesle şarkı söylemek , nefes egzersizleri yapmak, duş alırken suyun ısısında soğuk sıcak farkı yaratmak , ten temasının arttırılması , masaj , mind fullness çalışmaları , doğa yürüyüşleri parasempatik vagal tonusu arttırmak için yapılabilecek aktivitelerdir.
UYKU HİJENİ:
Uyku bozuklukları, vücuttaki stres hormonlarının üretimini artırır ve cinsel işlev bozukluklarının ortaya çıkmasına neden olur (20). Sağlıklı uyku, vücuttaki hormonların düzenlenmesinde önemlidir. Uyku sırasında salınan melatonin hormonun antiinflamatuvar ve antioksidan etkisi oksidatif stresi azaltır. Düzenli kaliteli uyku vücudun parasempatik onarım mekanizmalarını çalıştırır, yaşam kalitesini arttırır, stresi azaltır. Kaliteli uyku saat 23.00 den itibaren olan 7-9 saatlik uykudur. O saatlerde uyunamıyorsa bile ortamdaki uyarılar azaltılmalıdır. Ses, ışık seviyesi azaltılmalı , mavi ekranlardan ( telefon , tablet , bilgisayar v.b ) mümkün olduğunca uzaklaşılmalıdır. Eğer doğal yöntemlerle uyku kalitesi arttırılamıyorsa melatonin, safran veya melatonin sentezini arttıran destekler kullanılabilir.
ALKOL SİGARA KULLANIMININ ÖNLENMESİ:
Sigara içilmesi damarsal risk faktörlerini arttıran sertleşme (ereksiyon ) sorunları açısından kanıtlanmış risk faktörlerindendir. Sigara tüm damarlarda ve genital bölge organ damarlarında endotel hasarına neden olarak ereksiyon problemleri yaratır (14, 15,16). Sigara gibi alkol kullanımının da cinsel işlev bozukluklarında erektil disfonksiyona neden olduğu gösterilmişti (17 )
AROMATERAPİ:
Aromaterapi ; bitkilerden elde edilen uçucu yağların hem fiziksel hem de psikolojik rahatsızlıkların iyileştirilmesi için kullanılması yöntemidir.Bu yöntem bitkisel tedavi olarak bilinen fitoterapi biliminin bir alt dalı olarak kabul edilir ve bu konuda yetkili eczacılar ve doktorlar tarafından uygulanmalıdır. Batı ülkelerindeki kadınların %40 ila %50’si menopoz semptomlarını yönetmek için tamamlayıcı tedaviler kullanıyor (21 ) Cinsel işlev bozukluklarında özellikle stresin ön planda olduğu durumlarda stres koklama formülleri (22) , vaginal kuruğun azaltılması için lubrikan ( kayganlaştırıcı ) formüller ve cinsel isteği arttırıcı formüller kullanılabilir. Menopoz semptomlarının giderilmesinde sırt, bacak, boyun ve göğüs bölgesine yapılan aromaterapi masajının etkili olduğunu belirtmişlerdir (23).
Referanslar
1-The gut microbiota at the intersection of diet and human healthSCIENCE16 Nov 2018Vol 362, Issue 6416pp. 776-780-DOI: 10.1126/science.aau5812 .
2-You Are What You Eat—The Relationship between Diet, Microbiota, and Metabolic Disorders—A ReviewNutrients 2020, 12(4), 1096;https://doi.org/10.3390/nu12041096-.
3- Antibiotics impair murine hematopoiesis by depleting the intestinal microbiota PMID: 27879260 PMCID: PMC5301822 DOI: 10.1182/blood-2016-03-708594 ,
4-Microbiota Plays a Key Role in Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug-Induced Small Intestinal Damage Digestion. 2017;95(1):22-28. doi: 10.1159/000452356. Epub 2017 Jan 5.
5- Correlation between gut microbiota and erectile dysfunction: An update]Zhonghua Nan Ke Xue. 2020 Jul;26(7):656-659.PMID: 33377724
6- The relationship between the gut microbiota, benign prostatic hyperplasia, and erectile dysfunction.Giorgio Ivan Russo 1, Dafne Bongiorno 2, Carmelo Bonomo 2, Nicolò Musso 2, Stefania Stefani 2, Ioannis Sokolakis 3, Georgios Hatzichristodoulou 3, Marco Falcone 4, Tommaso Cai 5, Francesco Smarrazzo 6, Paolo Verze 6; EAU-YAU Sexual and Reproductive Health Group-Int J Impot Res. 2022 Apr 13. doi: 10.1038/s41443-022-00569-1.
7-Esposito K, Maiorino MI, Bellastella G et al. Determinants of female sexual dysfunction in type 2 diabetes. Int J Impot Res 2010; 22: 179-84 )
8- Diabetic Neuropathy: An intensive review- https://doi.org/10.1093/ajhp/61.2.160
9- Brown JS, Wessells H, Chancellor MB, et al. Urologic complications of diabetes.; Diabetes Care. 2005; 28: 177-185 – PMID: 15616253 DOI: 10.2337/diacare.28.1.177
10-Rockliffe-Fidler C, Kiemle G. Sexual function in diabetic women: A psychological perspective.; Sexual and Relationship Therapy. 2003; 18:143. –https://doi.org/10.1080/1468199031000099415.
11- Kim NN, Stankovic M, Cushman TT, et al. Streptozotocin-induced diabetes in the rat is associated with changes in vaginal hemodynamics,morphology and biochemical markers.; BMC Physiol. 2006; 6: 4 . DOI: 10.1186/1472-6793-6-4
12- Is weight just a number? Relationship between overweight, obesity and domains of sexual functioning among young women-Ginekol Pol. 2020;91(10):595-599. doi: 10.5603/GP.2020.0162.
13-).Larsen SH, Wagner G, Heitmann BL. Sexual function and obesity. Int J Obes (Lond) 2007;31:1189–98.DOI: 10.1038/sj.ijo.0803604
14-Kupelian V, Araujo AB, Chiu GR, Rosen RC, McKinlay JB. Relative contributions of modifiable risk factors to erectile dysfunction: results from the Boston Area Community Health (BACH) Survey. Prev Med. 2010;50:19–25.- doi: 10.1016/j.ypmed.2009.11.006
15- Corona G, et al. Psychobiological correlates of smoking in patients with erectile dysfunction. Int J Impot Res. 2005;17:527–534-DOI: 10.1038/sj.ijir.3901351)
16-Cao S, Gan Y, Dong X, Liu J, Lu Z. Association of quantity and duration of smoking with erectile dysfunction: a dose–response meta-analysis. J Sex Med. 2004;11:2376–2384.-DOI: 10.1111/jsm.12641),
17-Chew KK. Alcohol consumption and male erectile dysfunction: an unfounded reputation for risk? J Sex Med. 2009;6:2340–2340-DOI: 10.1111/j.1743-6109.2009.01333.x
18-Exercise increases lactoferrin, but decreases lysozyme in salivary granulocytes, Eur J Appl Physiol. 2017 May;117(5):1047-1051. doi: 10.1007/s00421-017-3594-0. Epub 2017 Mar 25.
19-( Int. J. Environ. Res. Public Health 2019, 16(3), 489; https://doi.org/10.3390/ijerph16030489— Participation in Physical Activity is Associated with Sexual Activity in Older English Adults)
20- Short Sleep Duration and Erectile Dysfunction: A Review of the Literature Fuxun Zhang, Yang Xiong,, Feng Qin, and Jiuhong Yuan Published online 2022 Oct 27. doi: 10.2147/NSS.S375571
21-Use of Plant-Based Therapies and Menopausal Symptoms: A Systematic Review and Meta-analysis JAMA. 2016 Jun 21;315(23):2554-63. doi: 10.1001/jama.2016.8012.
22-Effect of Aromatherapy with Essential oil of Lavandula Angustifolia Mill- Citrus Bergamia and Mindfulness-Based Intervention on Sexual Function, Anxiety, and Depression in Postmenopausal Women: A Randomized Controlled Trial with Factorial DesignIran J Nurs Midwifery Res. 2022 Sep-Oct; 27(5):392–405.Published online 2022 Sep 14. doi: 10.4103/ijnmr.ijnmr_129_21-
23-Rathfisch G. Kadın sağlığında aromaterapi. I. Uluslararası ve III. Ulusal Tamamlayıcı Terapiler ve Destekleyici Bakım Uygulamaları Kongresi, Antalya, 24-26 Kasım 2016. –