Fitoterapi, insanlık tarihi kadar eski olup, şifalı bitkilerin hastalıkların tedavisinde kullanılması esasına dayanmakta ve farmakoloji biliminin bir dalı olarak kabul edilmektedir. Günümüzde cinsel fonksiyon bozuklukları pek çok farmakolojik tedavi ve non-farmakolojik destek ürünleri ile tedavi edilerek normal cinsel fonksiyona ulaşılmaya çalışılmaktadır.(1-3).
Ginseng
Uzak Doğu ülkelerinde yetişen, geleneksel tedavilerde kullanılan. afrodizyak ve östrojenik etkilere sahip olduğu düşünülen bir bitkidir.. Ginseng, seksüel disfonksiyonun tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Hayvan çalışmalarından elde edilen veriler ginseng içinde bulunan saponin glikozitlerinin nitrik oksit (NO) sentetaz indüksiyonu, kavernosal NO salınımı ve hücre içi kalsiyum azalması ile penil vazorelaksasyon sağladığını göstermiştir (4). Ayrıca ginseng kullanımında vajinal mukozada östrojen benzeri etkilerin olduğu bildirilmiştir (5). Plasebo kontrollü bir çalışmada 90 hasta üç ay boyunca değerlendirilmiştir. Bunların arasında 30 hasta Kore kırmızı ginseng özütü (1.8 g), 30’u plasebo, 30’u da trazodone (25 mg) ile tedavi edilmiştir. Cinsel ilişki sıklığına ilişkin gruplar arası farklılıklar bildirilmemesine rağmen, sonuçlar ginsengin penil sertlik, libido ve doyum konusunda üstünlük sağladığını göstermektedir (6).
Ginkgobiloba
Ginkobilobanın seksüel fonksiyonlar üzerindeki etkisi ise beyin ve genital bölge kan akımını arttırması ve NO biyoyararlanımını artırması üzerinden olabileceği gösterilmiştir (7). Ginkonun özellikle anti-depresana bağlı erektil disfonksiyon tedavisinde kullanımı ile ilgili birçok çalışma mevcuttur. Fakat 2013 yılında yayınlanan Cochrane veri tabanına göre bu hastalarda kullanımı ile ilgili plaseboyla arasında anlamlı bir fark olmadığı gösterilmiştir (7-8).
Bir klinik araştırma, arteryel erektil disfonksiyonu tedavi etmek için ginkgo özütü kullanılmıştır. Hastaların %50’sinin potensini geri kazandığı bildirilmiştir (9). Başka bir araştırmada ginkgonun, özellikle kadınlarda antidepresanlardan kaynaklanan cinsel işlev bozukluğunun tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir (10). Ginkgo’nun erektil disfonksiyon tedavisinde tek başına kullanımı konusunda çok az kanıt olmasına rağmen, NO varlığını artırarak genel vasküler perfüzyonu artırabilmektedir. Ginkgo, erektil disfonksiyon hastaları için bu sorunun yönetiminde yer alabilir bir ajan olmuştur. (8)
Arjinin
Tahıllarda, et, süt, tavuk, balık ve fındıkta çeşitli düzeylerde bulunan L-arginin, NO prekürsörü olarak bilinen bir amino asittir. Genelde doğal viagra olarak pazarlanır. Küçük, kontrollü olmayan bir çalışmada 2 haftalık 3ˣ500 mg/gün kullanım sonucunda hastaların %40’ında artmış erektil fonksiyon görülürken, kontrollü bir çalışmada 6 haftalık kullanım sonunda hastaların %31′ inde artmış erektil fonksiyon görülmüştür (4).
Maca
Maca kökü, afrodizyak ve fertiliteyi arttırıcı özelliklerinden dolayı kullanılmıştır. Kemirgen araştırmaları, macanın cinsel davranışları iyileştirebileceğini göstermektedir (7-8). Etki mekanizması tam olarak bilinmemekle beraber spermatogenesis ve cinsel istek üzerinde olumlu etkisi olabileceği düşünülmektedir (7). Gonzales GF ve ark. yaptığı çalışmada toplam
45 sağlıklı erkek 12 hafta boyunca Maca ile tedavi edilirken diğer grup plasebo ile takip edilmiştir. Çalışma sonunda maca alan grupta %42 oranında cinsel istekte artış olduğu saptanırken plesebo grubunda her hangi bir artış olmadığı görülmüştür (11). Macanın sertleşmeyi arttırıcı ajan olarak terapötik değeri ile ilgili spesifik veriler çok azdır (8).
Vitamin E
Vitamin E’nin sıcak basmaları, ruhsal durum değişiklikleri ve vajinal kuruluğu azaltmada olası bir etkisinin olduğu ileri sürülmektedir. Bir çalışmada E vitamini kullanımının vajinal duvara olan kan akımını arttırdığı ve vajinal kuruluğu iyileştirdiği saptanmıştır(5).
KAYNAKLAR
1. Brotto LA. Evidence based treatments for low sexual desire in women. Front Neuroendocrinol 2017;45:11–7. [CrossRef ]
2. Santoro N, Worsley R, Miller KK, Parish SJ, Davis SR. Role of Estrogens and Estrogen Like Compounds in Female Sexual Function and Dysfunction. J Sex Med 2016;13:305–16.
3. Pasha H, Basirat Z, Faramarzi M, Kheirkhah F. Pharmacological and Non-pharmacological Therapeutic Strategies for Improvement of State-Trait Anxiety: A Randomized Controlled Trial Among Iranian Infertile Women With Sexual Dysfunctions. Crescent J Med Biol Sci 2017;4:47–53.
4. Çiftçi H. Erkek cinsel sağlığı için doğal afrodisyaklar. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2011; 8:108-112.
5. Şen E, Sevil Ü. Menopoz semptomlarında tamamlayıcı tedaviler. İÜFN Hem. Derg 2008; 16:136-142.
6. Choi HK, Seong DH, Rha KH. Clinical efficacy of Korean red ginseng for erectile dysfunction. Int J Impot Res1995; 7:181-186.
7. Ortaç M. Erektil disfonksiyon tedavisinde fitoterapi. Androloji Bülteni 2016; 18:20-23.
8. MacKay D. Nutrients and botanicals for erectile dysfunction: examining the evidence. Alternative Medicine Review 2004; 9:4-16
9. Aung HH, Dey L, Rand V, Yuan CS. Alternative therapies for male and female sexual dysfunction. The American Journal of Chinese Medicine 2004; 32; 161-173.
10. Cohen AJ, Bartlik B. Ginkgo Biloba for antidepressant-ınduced sexual dysfunction. J Sex Marital Ther 1998; 24:139-143.
11. 17Gonzales GF, Córdova A, Vega K, et al. Effect of Lepidium Meyenii (MACA) on sexual desire and ıts absent relationship with serum testosterone levels in adult healthy men. Andrologia 2002; 34:367-372.